Apache over killer robots

Spant minister Reynders zich te weinig in voor een internationaal verbod op killer robots? Pax Christi vreest van wel. Nochtans zijn zowel het Belgisch parlement als een meerderheid van VN-lidstaten voorstander van een totaal verbod op het gebruik van dergelijke ‘autonome wapensystemen’.

De VN beslist de komende dagen of er vanaf 2019 onderhandeld zal worden over een internationaal verdrag dat de ontwikkeling en het gebruik van zogenaamde Lethal Autonomous Weapons Systems (LAWS) of killer robots moet verbieden. Er woedt al een hele tijd een discussie over dit soort ‘autonome wapensystemen’ die zelf, zonder menselijke inmenging, kunnen beslissen over leven en dood.

Verbieden of niet? Killer robots halen de mens weg uit beslissingen over dodelijk geweld. Zo wordt geweld te goedkoop en dreigt een wapenwedloop. De voorbije maanden hebben zowel het Belgisch parlement, toonaangevende wetenschappers als delen van de AI-industrie zich voor zo’n verbod uitgesproken. De christelijke vredesbeweging Pax Christi trekt echter aan de alarmbel en klaagt aan dat de regering een niet-bindend Frans-Duits voorstel steunt. Pax Christi is ontstemd dat ons land er niet voor kiest om samen met de meerderheid van VN-lidstaten zonder omwegen te pleiten voor een bindend verdrag. In juni riep het parlement de regering in een resolutie nochtans op om “er in internationale fora voor te ijveren, samen met gelijkgezinde landen, om tot een wereldwijd verbod te komen op het gebruik van volledig geautomatiseerde “killer robots” en gewapende drones.” In de resolutie verzoeken de parlementsleden de regering ook onomwonden om er voor te zorgen dat het Belgische leger “nooit killer robots zal inzetten in militaire operaties”. De resolutie werd ingediend en goedgekeurd door parlementsleden van de meerderheidspartijen, nadat een eerdere resolutie van Groen en Ecolo door hen was afgeserveerd.

Reynders kiest Frans-Duitse omweg

Het VN-overleg komt dus eigenlijk als geroepen. Het is de uitgelezen kans voor ons land om de door de volksvertegenwoordigers gewenste voortrekkersrol te vervullen en voluit te gaan voor een internationaal verbod op killer robots. En toch gebeurt het niet, waarschuwt Pax Christi. “We bevinden ons in een zeer absurde situatie”, legt beleidsmedewerker Willem Staes uit. “De Belgische diplomatie kiest ervoor om een zogenaamde politieke verklaring te steunen. Er ligt nochtans een breed gedragen voorstel op tafel om onderhandelingen op te starten voor een bindend internationaal verdrag.” Pax Christi vreest dat dergelijke politieke verklaring te vaag zal blijven en te veel ruimte voor interpretatie zal laten. “Minister Reynders kiest vreemd genoeg niet voor een bindend internationaal verdrag, maar bewandelt liever de onduidelijke omweg van een politieke verklaring. Nochtans bepleitte het parlement onomwonden een verbod en wordt er vanuit verschillende ngo’s, en ook door wetenschappers en delen van de industrie duidelijk gepleit om AI-technologie niet te gebruiken voor militaire doeleinden”, zegt Staes.

VS, Rusland en Israël liggen dwars Het voorstel om enkel een politieke verklaring over het gebruik van killer robots te onderhandelen, komt van Frankrijk en Duitsland. Frankrijk argumenteert dat een verbod op wapens die nog niet in gebruik zijn voorbarig is. In juni werd Duitsland nog de laatste grootmacht die killer robots aanschafte, via een lease-overeenkomst met Israël. Als de VN voor de Frans-Duitse optie kiest, zal er dus niet onderhandeld worden over een totaal verbod in de vorm van een nieuw internationaal wapenverdrag. Binnen de VN liggen onder meer de Verenigde Staten en Rusland helemaal dwars. Beide landen willen net als onder andere Australië en Israël helemaal niet weten van een verbod en doen er alles aan om gesprekken daarover te vermijden. Het Franse-Duitse voorstel is dus een soort van compromis tussen beide uitersten. Pax Christi: ‘Er wordt enorm snel technologische vooruitgang geboekt op vlak van artificiële intelligentie. De internationale regelgeving dreigt hopeloos achterop te geraken.’ “Reynders ziet die politieke verklaring als een eerste stap richting zo’n verbod. Hij gaat ervan uit dat ze op termijn kan leiden tot een bindend instrument. Maar de verklaring die voorligt is zeer open en ambigu”, zegt Staes. “Bovendien kan de minister ook gewoon kiezen om mee te ijveren voor directe onderhandelingen over een verbod.” Een meerderheid van landen sprak zich ook al uit voor dergelijke onderhandelingen over een nieuw internationaal verdrag die de ontwikkeling en het gebruik van killer robots moet verbieden. Onder meer Oostenrijk en Chili trekken aan die kar. De beslissing van Reynders om zich niet bij die landen te voegen is volgens Pax Christi extra pijnlijk net omdat België als één van de eerste landen een parlementaire resolutie aannam waarin een verbod bepleit wordt. “Op eerdere VN-bijeenkomsten was de Belgische resolutie ‘talk of the town’. Het zou doodzonde zijn om ze niet uit te voeren”, meent Staes. Volgens Staes zal er bovendien ook over die politieke verklaring lange tijd onderhandeld worden. “En op het einde van de rit hebben we nog steeds geen duidelijk, onomwonden verbod”, zegt Staes. We verspelen zo kostbare tijd die we volgens hem niet hebben. “Er wordt enorm snel technologische vooruitgang geboekt op vlak van artificiële intelligentie. De internationale regelgeving dreigt hopeloos achterop te geraken.”

Parlement heeft vertrouwen in Reynders Kamerlid Veli Yüksel (CD&V) is één van de indieners van de resolutie. Is hij teleurgesteld in de houding van de Belgische diplomatie en minister Reynders? “Een politieke verklaring kan inderdaad een belangrijke eerste stap zijn om naar een bindend verdrag te gaan. Als we uiteindelijk tot zo’n verklaring komen is dat ook niet vrijblijvend. Het is dan wel geen verdrag, het is toch wel de uiting van een ambitie. Vergeet niet dat het onderhandelen van een verdrag ook niet op 1, 2, 3 klaar is.” Yüksel hamert bovendien op het belang van een duidelijke definitie van wat nu precies een killer robot is. Daar is ook tussen Belgische partijen nog onenigheid voor. “Zo’n definitie is evident een absolute voorwaarde om tot een verbod te komen. Je moet eerst wat je verbiedt voor je het kan verbieden.” Hoofdindiener van de resolutie Peter Buysrogge (N-VA) hoopt dat de diplomatie zoveel mogelijk gehoor geeft aan de parlementaire vraag. “De resolutie is duidelijk. Naast een duidelijke definitie van killer robots vragen we ook een verbod op het gebruik ervan. We hebben de opdracht gegeven en minister Reynders heeft al meermaals aangegeven dat hij de resolutie au sérieux neemt”, zegt Buysrogge. Hij voegt er ook aan toe dat dergelijke internationale onderhandelingen steeds een moeilijke evenwichtsoefening zijn. “Maar het doel moet zijn om een zo breed mogelijk internationaal draagvlak te vinden voor een verbod.” De indieners van de resolutie zijn er nog steeds van overtuigd dat ons land een voortrekkersrol kan en moet spelen, net omdat ons land dat in het verleden “reeds meermaal” heeft gedaan. “In 1996 en 2006 was België het eerste land dat een nationaal verbod instelde op landmijnen en op clustermunitie.” Dergelijke Belgische leidersrol moet dus ook op vlak van killer robots mogelijk zijn.

Auteur: Jan Walraven

Dit artikel verscheen op de website van Apache op 21 november 2018.