OPINIE: Transparantie gevechtsvliegtuigen kan wel, zie Nederland
Deze week hield de commissie Defensie in de Kamer hoorzittingen over het F-16-dossier. Nederland ging ons hierin voor. Daar maakte men uiteindelijk de keuze voor F-35-toestellen. Aan die beslissing gingen evenwel jarenlange debatten vooraf.
In 1999 besloot de regering tot de vervanging van de Nederlandse F-16's. In 2001 en 2008 werden 'kandidatenvergelijkingen' uitgevoerd door Defensie. In 2008 deed het onderzoek naar de vraag of een levensduurverlenging van de F-16's wenselijk was. Uiteindelijk opteerde men daar niet voor. Maar wel na onderzoek door Defensie zelf in 2008. Het liet zich bijstaan door het Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) en het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) en liet zich begeleiden door de auditdiensten van de ministeries van Defensie en Economische Zaken.
De Tweede Kamer vroeg de externe firma RAND Europe bovendien om het verloop van die vergelijkingen te analyseren. Dat concludeerde dat het onderzoek afdoende objectief is gebeurd en dat de evaluatie van elke kandidaat is gebeurd op basis van de informatie die door de producenten werd afgeleverd.
De beslissing viel uiteindelijk in 2013, na ruim vijftien jaar debat: geen levensduurverlenging (of endlife update) van de F-16's, wel de aanschaf van nieuwe F-35's. In de Nederlandse Tweede Kamer werd in 2008 en 2009 herhaaldelijk
gesproken over de (on)mogelijkheid van een levensduurverlenging, rekening houdend met operationele en technische veroudering van de toestellen.
In een brief van 18 december 2008 aan de Tweede Kamer stelde staatssecretaris voor Defensie Jack de Vries: "Van geen enkel land dat de F-16 gebruikt, is bekend dat een endlife update serieus wordt overwogen."
België hinkt achterop
In België was op dat moment nog geen sprake van vervanging van de F-16's. Pas in 2014 besliste een werkgroep binnen Defensie om het vervangingsproces aan te vatten. Ondertussen was men in Nederland al langere tijd met het dossier bezig. Vandaag maken wij een vergelijkbaar debat mee over de vervanging van onze F-16's. Maar in tegenstelling tot Nederland hebben wij klaarblijkelijk een belangrijke stap gemist: hier werd bij het begin van het traject geen grondige studie gedaan naar een levensduurverlenging van onze F-16's. Na de start van de aankoopprocedure werden 'studies' verborgen gehouden voor de stafchef, de minister van Defensie en het parlement.
Het is nu wachten op de tweede sessie hoorzittingen, volgende woensdag in de Kamer. In Nederland heeft men er vijftien jaar over gedaan om een uiteindelijke beslissing te nemen. Het gaat hier om een gewichtige beslissing die operationeel belangrijk is voor Defensie en budgettair belangrijk is voor de bevolking.
Veli Yüksel is defensiespecialist van CD&V.
Dit opiniestuk verscheen in De Morgen van 21 april 2018.